Αναμφίβολα το να ζούμε στην ηλιόλουστη Ελλάδα είναι ένα σημαντικό προνόμιο. Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι ωφέλιμη τόσο για την ψυχική υγεία όσο και για την σωματική καθώς δίνει τη δυνατότητα να παραχθεί η βιταμίνη D (με την διατροφή λαμβάνουμε μικρά ποσά της βιταμίνης αυτής, εκτός ένα λαμβάνουμε μεγάλες ποσότητες από ψάρια και ιχθυέλαια). Παρόλα αυτά υπάρχει τεκμηριωμένη συσχέτιση ότι η έκθεση στον ήλιο (ιδιαίτερα η διακοπτόμενη κατά τις καλοκαιρινές διακοπές) και η δυσάρεστη εμπειρία ηλιακών εγκαυμάτων προκαλούν αυξημένη συχνότητα καρκίνων του δέρματος και ειδικά της ιδιαίτερα κακοήθους μορφής που είναι το μελάνωμα.
Ο ιατροφιλόσοφος Ιπποκράτης αιώνες πριν υποστήριζε «το προλαμβάνειν μείζον εστί του θεραπεύειν», οπότε είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να ξεχωρίσουμε τους μύθους από την αλήθεια όσον αφορά την έκθεσή μας στον ήλιο.
-Το μαύρισμα είναι υγεία. Ένα βαθύ μαύρισμα μας προστατεύει από τον ήλιο, σαν ένα φυσικό αντηλιακό.
Αυτό είναι φυσικά μύθος. Ναι μεν το μαύρισμα αποτελεί άμυνα του ίδιου του οργανισμού κατά των βλαβών που προκαλεί η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία, αλλά το μαύρισμα σε λευκό δέρμα προσφέρει Δείκτη Προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία (SPF) ίσο με 4. Συνεπώς κανένα μαύρισμα δεν είναι υγιές. Το ελαφρύ μαύρισμα μπορεί να μειώνει τον κίνδυνο εγκαυμάτων, αλλά υπάρχει ακόμα ο κίνδυνος καταστροφής του δέρματος. Στην πραγματικότητα, το μαύρισμα δεν είναι ένδειξη υγείας, αλλά καταστροφής του δέρματος.
-Δεν παθαίνουμε ηλιακό έγκαυμα όταν έχει συννεφιά. Επίσης, δεν παθαίνουμε ηλιακό έγκαυμα μέσα στο νερό.
Και τα δύο αποτελούν μύθους!. Το 80% της ηλιακής υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας μπορεί να διαπεράσει ένα λεπτό στρώμα από σύννεφα. Η καταχνιά αυξάνει, επιπρόσθετα (λόγω της ψευδαίσθησης ασφάλειας, αλλά και λόγω της μικρότερης αντίληψης θερμότητας), την έκθεση στην υπεριώδη (UV) ακτινοβολία.
-Η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία το χειμώνα δεν είναι επικίνδυνη
Είναι λάθος. Σε γενικές γραμμές, η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία είναι χαμηλότερη κατά τους χειμερινούς μήνες, αλλά η αντανάκλαση από το χιόνι μπορεί να διπλασιάσει τη συνολική έκθεση ειδικά σε υψηλό υψόμετρο.
-Τα αντιηλιακά προστατεύουν και μπορούμε να κάνουμε ηλιοθεραπεία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Τα αντιηλιακά δεν είναι σχεδιασμένα για να αυξήσουν το χρόνο έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, αλλά για να αυξήσουν την προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία, την οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Η προστασία που προσφέρουν εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη σωστή εφαρμογή τους.
-Αν κάνουμε διαλείμματα σε τακτικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ηλιοθεραπείας δε θα πάθουμε ηλιακό έγκαυμα.
Είναι και αυτό μύθος. Η έκθεση στην υπεριώδη (UV) ακτινοβολία, κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι αθροιστική.
-Αν δεν αισθανόμαστε τις καυτές ακτίνες του ήλιου δεν θα πάθουμε ηλιακό έγκαυμα.
Είναι μύθος. Η θερμότητα που αντιλαμβανόμαστε (παράγεται από το ορατό και υπέρυθρο φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας) δεν έχει καμία σχέση με τον κίνδυνο για ηλιακό έγκαυμα. Το ηλιακό έγκαυμα προκαλείται από την υπεριώδη (UV) ακτινοβολία, η οποία δεν είναι αντιληπτή.
-Το τεχνητό μαύρισμα με συσκευές τεχνητού μαυρίσματος (σολάριουμ) είναι ασφαλές.
Είναι μύθος. Οι συσκευές τεχνητού μαυρίσματος προκαλούν μαύρισμα μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας Α (UVA). H UVA παρ’όλο που μαυρίζει χωρίς να προκαλεί ηλιακό έγκαυμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος και χωρίς αμφιβολία προκαλεί φωτογήρανση (πρόωρη γήρανση του δέρματος). Επίσης, το μαύρισμα που αποκτούμε με την έκθεση σε αυτές τις συσκευές δεν προστατεύει το δέρμα μας από το ηλιακό έγκαυμα, όταν εκτεθούμε στην ηλιακή ακτινοβολία, διότι για το ηλιακό έγκαυμα ευθύνεται η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB).
– Κάτω από την σκιά της ομπρέλας είμαστε προστατευμένοι από τα ηλιακά εγκαύματα
Είναι μύθος. Oι ακτίνες του ήλιου διαπερνούν την ομπρέλα λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με το ύφασμα που είναι κατασκευασμένη, αλλά και το χρώμα της. Επίσης, ο ήλιος αντανακλάται στην άμμο και το νερό και άρα μπορεί να μας βρει ακόμα και όταν διαβάζετε ήσυχοι ένα βιβλίο κάτω από την ομπρέλα. Κάτω από μια ομπρέλα σε ανοικτό περιβάλλον, όπως η παραλία, εξακολουθούμε να είμαστε επιρρεπείς σε ηλιακά εγκαύματα από την υπεριώδη ακτινοβολία που αντανακλάται εκτός και αν εφαρμοστούν συμπληρωματικά μέτρα ηλιοπροστασίας.
-Τα αντιηλιακά προϊόντα με υψηλό δείκτη προστασίας μας προσφέρουν απόλυτη προστασία από τον ήλιο. Ένα αντιηλιακό με δείκτες 50+ είναι καλύτερο από κάποιο άλλο με δείκτη 30+
Καταρχήν είναι ιδιαίτερα αμφίβολο αν γίνεται σωστή χρήση του αντιηλιακού. Σύμφωνα με τις κλινικές μελέτες των εταιριών που τα παράγουν το αντηλιακό θα πρέπει να εφαρμόζεται μισή ώρα πριν βγούμε έξω στον ήλιο, σε ένα παχύ στρώμα 2mg/cm2 (ένας ενήλικος με μαγιό χρειάζεται τρεις κουταλιές της σούπας για όλο το σώμα, ενώ εμείς συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε το ¼ από αυτήν την ποσότητα) και η εφαρμογή θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε δύο με τρεις ώρες (καθώς περνάει η ώρα τα αντιηλιακά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους. Εξάλλου, ακόμα και να αναγράφει το αντηλιακό ότι αντέχει στο νερό (water resistant) πρέπει να επαναλαμβάνεται η επάλειψη μετά το κολύμπι ή αν ιδρώσουμε πολύ). Σε συνθήκες πραγματικής ζωής σπανίως ικανοποιούνται αυτές οι προϋποθέσεις. Δεύτερον, η αποτελεσματικότητα του SPF πάνω από το 30 (το 30 δεσμεύει το 97% της UVB όταν χρησιμοποιείται σε παχύ στρώμα) αυξάνεται μόνον κατά 1% ή 2%. Επιπλέον, η UVA, η οποία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 95% της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της γης, δεν αντικατοπτρίζεται στον SPF. Η φράση «ευρέος φάσματος» υποδηλώνει και προστασία από την UVA, δεν υπάρχει όμως αριθμητική βαθμολόγηση της προστασίας που παρέχει εναντίον της. Τα αντηλιακά προϊόντα που προστατεύουν μόνον από την ακτινοβολία UV-B παρέχουν ψευδή αίσθηση ασφάλειας, διότι δεν προστατεύουν το δέρμα από την επικίνδυνη ακτινοβολία UV-Α.
Τα ρούχα μας προστατεύουν από τις βλαβερές συνέπειες της ηλιακής έκθεσης.
Είναι αλήθεια. Τα ενδύματα παρέχουν την καλύτερη προστασία από την έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Οι μπλούζες με κοντό μανίκι είναι συγκριτικά καλύτερες σε σχέση με τις αμάνικες καθώς επίσης και τα ενδύματα με πυκνή ύφανση. Προτιμήστε την πυκνή ύφανση. Αν μπορείτε να δείτε τα δάχτυλά σας μέσα από το ύφασμα, τότε το συγκεκριμένο ρούχο δεν μπορεί να προστατέψει το παιδί σας από τον ήλιο. Τα βαμβακερά T-shirts εξασφαλίζουν λιγότερη από 4 έως 10 SPF προστασία. Είναι ακόμη καλό να φορούμε καπέλο με μεγάλο γείσο και καλής ποιότητας γυαλιά ηλίου (καθόσον η υπεριώδης ακτινοβολία είναι βλαβερή και για τα μάτια). Σήμερα είναι διαθέσιμα στην αγορά, ειδικά ενδύματα για τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των μαγιό, με ενσωματωμένο δείκτη ηλιακής προστασίας (δείκτης μέχρι 50). Όμως δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τα βρεγμένα ρούχα χάνουν τη μισή προστασία που παρέχουν (λιγότερο από 3 SPF ) ενάντια στις ακτίνες UV.
-Πρέπει να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο κατά τις μεσημεριανές ώρες
Είναι σωστό. Είναι σοφό να αποφεύγουμε την άμεση έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα μεταξύ 11:00π.μ. και 15:00μ.μ
-Το σταδιακό μαύρισμα μας προστατεύει από την έκθεση στον ήλιο.
Είναι σωστό. Σε γενικές γραμμές, ο κανόνας είναι ότι το δέρμα θα πρέπει σταδιακά να εξοικειωθεί με την ηλιακή ακτινοβολία. Δέρμα που μαύρισε σταδιακά και συνεχώς μπορεί να αντέξει την υπεριώδη ακτινοβολία έως και 10 φορές καλύτερα σε σχέση με το μη μαυρισμένο δέρμα. Ο καθένας επίσης πρέπει να γνωρίζει τον ειδικό προσωπικό χρόνο προστασίας που ισχύει για τον φωτότυπό του (συνδυασμός χρώματος του δέρματος και χρώματος της τρίχας), με άλλα λόγια, τον μέγιστο επιτρεπτό χρονικό διάστημα έκθεσης στον ήλιο χωρίς προστασία.
– Η συχνότητα του πιο επικίνδυνου καρκίνου του δέρματος, του μελανώματος, έχει αυξηθεί από τότε που άρχισε η ευρεία χρήση των αντηλιακών
Είναι μύθος. Η αύξηση εμφάνισης του μελανώματος δεν σχετίζεται με τα αντηλιακά Οι περισσότεροι ασθενείς με μελάνωμα έχουν υποστεί ηλιακά εγκαύματα πολύ πριν αρχίσουν να φορούν αντηλιακό – και πέντε ηλιακά εγκαύματα ανά δεκαετία σχεδόν τριπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.. Οι πιθανές εξηγήσεις είναι άλλες. Κατ’ αρχήν, με τα αντηλιακά ο κόσμος άρχισε να εκτίθεται περισσότερο στον ήλιο. Επιπλέον, έχει αυξηθεί σημαντικά η διαγνωστική μας ικανότητα όσον αφορά τη διάγνωση του μελανώματος κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
– Μαύρισα, άρα μπορώ να σταματήσω να φοράω αντηλιακό
Είναι μύθος. Εάν η επιδερμίδα μας έχει μαυρίσει ή διαθέτουμε φυσικά σκουρόχρωμη επιδερμίδα, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να μείνουμε και απροστάτευτοι! Η αυξημένη ποσότητα μελανίνης μπορεί να μας προστατεύσει από το έγκαυμα, αλλά όχι και από τις άλλες αρνητικές επιπτώσεις του ήλιου, όπως η φωτογήρανση και ο καρκίνος του δέρματος. Δεν επιτρέπεται να καταργήσουμε, λοιπόν, το αντιηλιακό μας.
-Το αντηλιακό μπορεί να επιδεινώσει την ακμή.
Είναι μύθος. Μπορεί να παρατηρηθεί μόνο αν χρησιμοποιούμε λάθος αντηλιακό. Οι ασθενείς με ακμή στο πρόσωπο ή/και στην πλάτη ή με λιπαρό δέρμα με τάση ακμής, θα πρέπει να χρησιμοποιούν ειδικά αντιηλιακά. Θα πρέπει να αποφεύγουν τις πολύ λιπαρές κρεμώδεις ή ελαιώδεις συνθέσεις και τα αντηλιακά με φυσικά φίλτρα. Ένα αντηλιακό τζελ ή σπρέι με διάφανη υφή είναι το κατάλληλο για το σώμα. Για το πρόσωπο προτιμότερο είναι ένα λεπτόρρευστο προϊόν που θα αναγράφει ότι είναι «oil free» και «non comedogenic», κατάλληλο για λιπαρές ή με τάση ακμής επιδερμίδες.
-Δεν θα μαυρίσω αν φοράω αντηλιακό;
Θα μαυρίσουμε μόνο εάν και όσο ο φωτότυπός μας το επιτρέπει. Αν ανήκουμε στον φωτότυπο 1 ή 2 (πολύ ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα), δεν θα μαυρίσουμε, καθώς η επιδερμίδα μας εκκρίνει μικρή ποσότητα μελανίνης. Αν δεν φοράμε αντηλιακό, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να κοκκινίσουμε, ακόμα και να καούμε, και να προκαλέσουμε ζημιά που θα φανεί μακροπρόθεσμα στην επιδερμίδα μας.
-Η κοκκινίλα στο δέρμα θα γίνει μαύρισμα;
Είναι μύθος. Το ερύθημα (κοκκίνισμα) προαναγγέλλει «κάψιμο» και όχι μαύρισμα. Η κοκκινίλα θα μείνει απλώς κοκκινίλα, ενώ αν δεν την αντιμετωπίσεις σωστά, το δέρμα στο σημείο αυτό θα ξεφλουδίσει.
-Τα μαλλιά δείχνουν τέλεια μετά τη θάλασσα και δεν θέλουμε να τα ξεβγάλουμε, πράττουμε σωστά;
Η αλήθεια είναι ότι τα μαλλιά με το θαλασσινό αλάτι παίρνουν ένα ανέμελο, φυσικό στυλ που τις περισσότερες φορές είναι ιδιαίτερα κολακευτικό. Όμως, το αλάτι αφυδατώνει σε μεγάλο βαθμό την τρίχα και σε συνδυασμό με την ηλιακή ακτινοβολία τα αποτελέσματα είναι ολέθρια για την υγεία των μαλλιών σου. Με παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, τα μαλλιά σπάνε και ξεθωριάζουν. Σταδιακά, χάνουν την όψη της υγείας και της λάμψης. Γίνονται εύθραυστα, χάνοντας παράλληλα την ελαστικότητά τους Προσπαθήστε να ξεβγάζετε τα μαλλιά σας μετά τις βουτιές και να φοράτε καπέλο ή φουλάρι, ώστε να μην τα εκθέτονται πολλή ώρα στον ήλιο. Αν σας αρέσει να τα νιώθετε ελεύθερα στους ώμους σου, χρησιμοποίηστε ένα αντηλιακό σπρέι ή τζελ.
-Το μελάνωμα εμφανίζεται μόνο σε μέρη του σώματος που εκτίθενται στον ήλιο;
Είναι μύθος. Το μελάνωμα δεν εμφανίζεται πάντα σε μέρη του σώματος τα οποία εκτίθενται στον ήλιο. Καλό είναι να αυτό-εξετάζουμε το δέρμα μας συχνά και να επισκεπτόμαστε το δερματολόγο μας εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε αλλαγή.
-Χρησιμοποιώντας σπρέι μαυρίσματος το δέρμα μας μαυρίζει και έτσι δεν κινδυνεύουμε από τον ήλιο;
Είναι μύθος. Τα σπρέι και οι λοσιόν τεχνητού μαυρίσματος περιέχουν DHA (d-hydroxyacetone) το οποίο σε επαφή με το δέρμα αντιδρά με τα αμινοξέα του και τα χρωματίζει τεχνητά στο πάνω-πάνω στρώμα του δέρματος. Εν τούτοις δεν παρέχουν προστασία από τις ακτίνες UV γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιούνται παράλληλα με αντηλιακά προϊόντα. Χρησιμοποιώντας σπρέι μαυρίσματος στην ουσία βάφουμε το δέρμα μας. Δεν παίζει κανένα ρόλο στον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας προστατεύεται από τον ήλιο. Τα προϊόντα για ψεύτικο μαύρισμα δεν παρέχουν καμία προστασία από τον ήλιο.
Χρειαζόμαστε ειδικό αντηλιακό για τα χείλη;
Είναι αλήθεια. Τα χείλη μας δεν έχουν μελανίνη για να τα προστατεύει, σε αντίθεση με το υπόλοιπο δέρμα του σώματος μας. Αυτό το γεγονός μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όπως κάψιμο, ξεφλούδισμα και υπερβολική ξηρότητα. Απαραίτητη λοιπόν είναι η προστασία τους από τον ήλιο με ένα αντηλιακό κραγιόν.
